Ο βομβαρδισμός είναι ανελέητος. “Καπιταλισμός της απληστίας”,‘Επιστροφή του Κέϋνς”,“Κατάρρευση του νεοφιλελευθερισμού”,“Οικονομία καζίνο”,“Αδίστακτοι κερδοσκόποι”. Αυτές είναι μερικές από τις εκφράσεις που κατά κόρον εκστομίζουν προς πάσα κατεύθυνση βαρύγδουποι οικονομολόγοι και τηλεοπτικοί αστέρες,κάποιοι από τους οποίους βάζουν επίσης σε εισαγωγικά απόψεις του Τζων Μαίηναρντ Κέϋνς οι οποίες δεν υπάρχουν σε κανένα βιβλίο του! Πλην όμως,εξυπηρετούν τον ιερό σκοπό,που είναι η μετωπική επίθεση κατά της οικονομίας της αγοράς.
Με αφορμή έτσι αυτή την αντιφιλελεύθερη στην ουσία υστερία,αποφασίσαμε να ξαναδιαβάσουμε κάποιες από τις απόψεις του Φρήντριχ Αουγκούστους φον Χάγιεκ (1899-1992),ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους-οικονομολόγους του 20ου αιώνα,ο οποίος το 1974 είχε τιμηθεί και με το βραβείο Νομπέλ της Οικονομίας “για τις πρωτοποριακές εργασίες του στην θεωρία των νομισμάτων και των οικονομικών διακυμάνσεων,καθώς και για τις διαπεραστικές αναλύσεις του της αλληλεξάρτησης των οικονομικών,κοινωνικών και θεσμικών φαινομένων”. Την εποχή εκείνη,η επιτροπή του βραβείου Νομπέλ της Οικονομίας χαιρέτισε την βαθειά αναλυτική ικανότητα του Φ.Α. Χάγιεκ,“ο οποίος,με τις εργασίες του απεδείκνυε πως η νομισματική επέκταση,όταν συνοδεύεται από πιστώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ την θεληματική αποταμίευση,οδηγεί σε κάκιστη χρησιμοποίηση των πόρων,που με την σειρά της πλήττει σοβαρά την δομή του κεφαλαίου”.
Με άλλα λόγια,ο μεγάλος φιλόσοφος και οικονομολόγος –που είχε διατυπώσει τις πιο πάνω απόψεις στο βιβλίο του The Pure Theory of Capital (1941)– ανέπτυσσε την θεωρία της αυστριακής οικονομικής σχολής σκέψεως,σύμφωνα με την οποίαν η οικονομική κρίση προκαλείται από μία επεκτατική νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας,η οποία νοθεύει το σύστημα των σχετικών τιμών στην δομή της παραγωγής. Έτσι,οι πιστωτικές καταχρήσεις αναπτύσσουν καθ’ υπερβολήν τους ορόφους αυτής της δομής που είναι οι περισσότερο απομακρυσμένοι από την τελική κατανάλωση,όπου στην συνέχεια οι αυξήσεις των τιμών αποκαλύπτουν ότι οι επενδύσεις δεν ήσαν αποδοτικές. Υπό παρόμοιες συνθήκες,μία εξισορροπητική πολιτική θα έπρεπε να επιτρέψει στις τιμές να πέσουν σε επίπεδα ισορροπίας,εγκαταλείποντας τις πιστωτικές καταχρήσεις και –σε αντίθεση με τον Κέϋνς– ενθαρρύνοντας την αποταμίευση για να μειωθεί το ταχύτερον η παρέκκλιση μεταξύ της επενδύσεως και της χρηματοδοτήσεώς της,όπως αυτή απεκαλύφθη από την κρίση.
Αυτά έγραφε πριν 70 ακριβώς χρόνια ο Φ.Α.Χάγιεκ και το 2007 οι απόψεις του επιβεβαιώθηκαν μέχρι κεραίας,με τον πλέον δραματικό τρόπο. Διότι,γι αυτά που σήμερα πολλοί οικονομολόγοι κατηγορούν την οικονομία της αγοράς,που ουδέποτε υπήρξε σε γνήσια μορφή στην ανθρώπινη ιστορία,στην ουσία είναι μια βαθειά κρίση του κεϋνσιανού νομισματικού μοντέλου,το οποίο,μέσα από την νομισματική και πιστωτική επέκτασή του,κυρίως στις ΗΠΑ,αποσταθεροποίησε το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα. Έτσι,αν ζούσε σήμερα ο φον Χάγιεκ,σίγουρα θα έγραφε ότι ο κρατικός παρεμβατισμός στα νομισματικά και χρηματοοικονομικά συστήματα δημιούργησε σε παγκόσμιο επίπεδο τις ευνοϊκότερες δυνατές συνθήκες για πληθωριστικές ή νομισματικές κρίσεις που κατεγράφησαν ποτέ στην ανθρώπινη οικονομική ιστορία. Διότι,ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος τους,οι κεντρικές τράπεζες συνιστούν ένα δημοσίου χαρακτήρος νομισματικό μονοπώλιο,το οποίο συνδέεται άμεσα και στενά με την πολιτική εξουσία.
Στο βιβλίο του Ο Δρόμος προς την Δουλεία (1944) –το μοναδικό που έχει κυκλοφορήσει στην Ελλάδα,το 1983,με πρωτοβουλία του τότε ιδρυτή του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Επιμόρφωσης Τιμ. Λούη– ο φον Χάγιεκ επισημαίνει τα εξής ενδιαφέροντα στην σχέση πολιτικής εξουσίας και νομισματικής πολιτικής:Εξηγεί ότι στις μεν κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες η πολιτική δικτατορία είναι αναπόφευκτη,διότι το πολιτικο-κομματικό κράτος πρέπει απαραιτήτως να επεμβαίνει σε αυτά που κάνουμε,σε αυτά που μας αρέσουν και σε αυτά που βιώνουμε. Είναι έτσι αυτονόητο ότι ο οικονομικός έλεγχος του κράτους συνεπάγεται και τον πολιτικό έλεγχο της ατομικής ζωής,με αποτέλεσμα η όποια πολιτική αντίθεση να είναι αδιανόητη χωρίς την έγκριση της κρατικής εξουσίας.
Ακόμα,όμως,έγραψε ο Αυστριακός φιλόσοφος-οικονομολόγος,όταν τα κράτος επεμβαίνει μερικώς στην οικονομία,στο όνομα του “δημοσίου συμφέροντος”,γίνεται αναπόφευκτη η διαφθορά αυτών που ασκούν την εξουσία. Διότι,απλώς,οι γραφειοκρατικές εξουσίες δεν προσελκύουν ανθρώπους αγγελικά πλασμένους. Προσελκύουν άτομα που κατά κανόνα θέλουν να εξουσιάζουν τις ζωές των άλλων. Γι αυτό στις επιλογές τους προτεραιότητα έχουν πάντα οι φίλοι τους. Διψούν για εξουσία. Πρόκειται για το φαινόμενο του πελατειακού καπιταλισμού,που δεν πρέπει να τον συγχέουμε με τον πραγματικό καπιταλισμό.
Διαβάζοντας κανείς τον “Δρόμο προς την Δουλεία”ανακαλύπτει πολλές από τις πτυχές της σημερινής ελληνικής οικονομικής κρίσεως,η οποία,σε πολιτικό επίπεδο είναι μια οξύτατη κρίση τουη πολιτικού πελατειακού συστήματος που κυριάρχησε στην χώρα και της παρωδίας κράτους δικαίου που αναπτύχθηκε γύρω από το σύστημα αυτό. Κατά τον Φ.Α. Χάγιεκ,στον πελατειακό καπιταλισμό η τάξη αναδύεται μόνον από πάνω προς τα κάτω και όχι από κάτω προς τα πάνω. Έτσι,η πολιτική εξουσία έχει τον σχεδόν απόλυτο έλεγχο της διαθέσεως των πόρων,γεγονός που πλήττει άμεσα τις δυνατότητες ελεύθερων ατομικών αποφάσεων. Ακόμα χειρότερα,εμποδίζεται η ελεύθερη επιλογή και η δυνατότητα συνεργασιών εν ελευθερία.
Επειδή στην Ελλάδα οι ανωτέρω –συνοπτικές,κατ’ ανάγκην– απόψεις θεωρούνται “αντιδραστικές”,γεγονός που εξηγεί γιατί ποτέ δεν κυκλοφόρησε στα ελληνικά και κανένα έργο του Αυστριακού φιλοσόφου,είμεθα πολύ περίεργοι να πληροφορηθούμε ποιος είναι ο “προοδευτικός”αντίλογος σε αυτές.
Ο Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος είναι δημοσιογράφος. Επίτιμος διεθνής πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και πρώην πρόεδρος της ΈΣΠΗΤ.
