Σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα αλληλεξαρτήσεων,η μονοδιάστατη στόχευση στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ορισμένων περιφερειακών χωρών της Ευρωζώνης υπό συνθήκες ανελέητων μέτρων λιτότητας για την επίτευξη δημοσιονομικών στόχων αποδεικνύει ότι ο δογματισμός στην οικονομία δεν τελεσφορεί. Πέραν τούτου,όπως επισημαίνουν αναλυτές,δεν αντιμετωπίζει ολιστικά το σοβαρότατο συστημικό πρόβλημα της Ευρωζώνης. “Στην Ευρωζώνη δίνουν υπερβολική έμφαση σε παρεμβάσεις δημοσιονομικού χαρακτήρα και ειδικά στις χώρες της περιφέρειας. Ωστόσο,η κρίση του ευρώ οφείλεται πρωτίστως σε μια απόκλιση στην ανταγωνιστικότητα,η οποία από εισαγωγής του κοινού νομίσματος δεν έχει παύσει να διευρύνεται μεταξύ των πλουσίων βορείων χωρών και των πιο σπάταλων του Νότου”,υπογράμμισε ο Μόριτζ Κρέμερ,διευθυντικό στέλεχος του οίκου Standard &Poor’s.
Ολες οι υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης -Ελλάδα,Πορτογαλία,Ισπανία,Ιρλανδία- αλλά και η Γαλλία υιοθετούν μέτρα αναθέρμανσης της ανταγωνιστικότητας και μειώνουν το εργατικό κόστος,αποβλέποντας να παράξουν προϊόντα εξαγώγιμα στην ευρωπαϊκή και τη διεθνή αγορά. Ανάλογες πρωτοβουλίες για να τονώσει την ανταγωνιστικότητα της αμερικανικής οικονομίας έλαβε και ο Μπαράκ Ομπάμα. Με τη σειρά τους,χώρες με πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών,όπως η Γερμανία,θα πρέπει να τονώσουν την εγχώρια ζήτηση,ώστε να επιτευχθεί ισορροπία στον συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη –κάτι ανάλογο είχε επισημάνει ήδη από πολύ νωρίς η Κριστίν Λαγκάρντ,ούσα ακόμη υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας,προξενώντας τη δυσφορία του Βερολίνου.
Ορισμένοι εσφαλμένα πιστεύουν ότι το πρόβλημα λύνεται,εφόσον όλοι ενστερνιστούν το μοντέλο της Γερμανίας με τις ισχυρές εξαγωγές και το υψηλό πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών,όπως παρατηρεί ο Τέτζβαν Πέτινγκερ,αρθρογράφος στο Economic Review. Οι ζωηρές γερμανικές εξαγωγές έχουν ως “παράπλευρη απώλεια”το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στην Ελλάδα και την Πορτογαλία,προσθέτει. Μια αναθεώρηση της αξίας του εμπορίου εντός Ε.Ε. θα συνέβαλλε στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής περιφέρειας,αλλά αυτό είναι σχεδόν αδύνατο λόγω του ευρώ.
Το ευρώ,βέβαια,στήριξε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της Γερμανίας. Ηταν φθηνό νόμισμα,οπότε ο ευρωπαϊκός Νότος κατανάλωνε με ευκολία τα γερμανικά προϊόντα στις παλιές καλές εποχές. Παράλληλα,την τελευταία δεκαετία η χώρα αναπροσάρμοσε τη δύσκαμπτη αγορά εργασίας της και αναθεώρησε το δαπανηρό προνοιακό της σύστημα,βελτιστοποιώντας την ανταγωνιστικότητά της. Ακόμα και αν η Eurostat δείχνει πως Ελληνες και Πορτογάλοι εργάζονται περισσότερες ώρες από τους Γερμανούς συναδέλφους τους,42,38 και 35 ώρες την εβδομάδα αντίστοιχα,σε παραγωγικότητα υστερούν. Πέραν των χαμηλών αμοιβών,η παραγωγικότητα,η καινοτομία,το ευνοϊκό περιβάλλον για την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας,η εκπαίδευση είναι μεταξύ άλλων συνιστώσες της ανταγωνιστικότητας. Στην Ιταλία,η κυβέρνηση Μόντι προωθεί μέτρα για την απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης νέων επιχειρήσεων και απελευθερώνει τα κλειστά επαγγέλματα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος μειώνει τον φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων,καταργώντας ταυτόχρονα τις φοροαπαλλαγές τους,ώστε να παραμένουν τα έσοδά τους εντός ΗΠΑ και να επανεπενδύονται στην οικονομία.
Οι New York Times εκτιμούν πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν εκμεταλλεύονται την κρίση -όπως είχε κάνει στο παρελθόν η Γερμανία- για να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες ή να καταστήσουν πιο ευέλικτη την απασχόληση. “Κατά μία έννοια,οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι της Ευρώπης είναι περίπου οι ίδιοι όπως και πριν από την κρίση”,παρατηρεί ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς. “Είναι όμως σαφές ότι άστοχες πολιτικές επιλογές και λάθη της αγοράς δεν επιτρέπουν στην Ευρώπη να αξιοποιήσει τους πόρους της με το να μην επενδύει σε ανθρώπους,κεφάλαια ή σε τεχνολογία,ούτως ώστε να καταστεί πιο ανταγωνιστική έναντι της Ασίας”.
Με μια αρχαιοπρεπέστατη αναδρομή ο Στέφεν Κινγκ,ανώτατος οικονομολόγος της HSBC,παρομοιάζει το γεωκεντρικό σύστημα του φιλοσόφου –αστρονόμου Κλαύδιου Πτολεμαίου με το υπάρχον τοπίο στην Ευρωζώνη. Σε σχόλιό του στους FT,επισημαίνει πως κατά τον Πτολεμαίο,η Γη βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος και όλα τα άλλα ουράνια σώματα περιστρέφονταν γύρω από αυτήν. Στην αντίστοιχη θέση τοποθετείται σήμερα η Γερμανία. Το “πτολεμαϊκό σύστημα”του κοινού νομίσματος προβλέπει υψηλές αποδόσεις για τα ομόλογα της περιφέρειας και χαμηλές για τη Γερμανία και άλλες χώρες στον πυρήνα της Ευρωζώνης,παρατηρεί ο Στέφεν Κινγκ. Οσοι,όμως,ωφελούνται από τη συστημική αδυναμία του ευρώ,και η Γερμανία είναι το πρώτιστο παράδειγμα -με το χαμηλό κόστος δανεισμού- επιλέγουν να μη μιλούν γι’αυτό,αλλά για το δυνητικό κόστος διάσωσης των άλλων χωρών. Εν τέλει,το “πτολεμαϊκό σύστημα”καταδικάζει την περιφέρεια σε μια ζωή χαμηλής οικονομικής δραστηριότητας και χαμηλού πληθωρισμού ή ακόμα και αποπληθωρισμού,καθιστώντας δυσχερή την αποπληρωμή των χρεών. Το εν λόγω μοντέλο,όπως συστήνει ο κ. Κινγκ,πρέπει να αντικατασταθεί και όχι μόνο λόγω Ελλάδας,αλλά λόγω ανάγκης προσαρμογής όσων τελούν σε θέση οικονομικής ισχύος. Η Γερμανία θα πρέπει να ενθαρρύνει την εγχώρια ζήτηση,να επιτρέψει την πραγματική της ισοτιμία στο ευρώ να ανέλθει,εμφανιζόμενη ανεκτικότερη στον πληθωρισμό και να διασφαλίσει ότι το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της θα διοχετεύεται όχι σε άχρηστα πακέτα σωτηρίας αλλά σε εργοστάσια στη νότια Ευρώπη.
Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή,26.2.2012
Η Κατερίνα Καπερναράκου είναι δημοσιογράφος,παρακολουθεί το διεθνές οικονομικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα “Καθημερινή”. Διατηρεί εβδομαδαιαία σαββατιάτικη στήλη με τα πρόσωπα της εβδομάδας. Εχει εργαστεί ως παραγωγός και δημοσιογράφος σε ιδιωτικούς και κρατικούς Ρ/Σ και την Ελληνική Υπηρεσία του BBC. Συνεργάζεται με οικονομικά έντυπα και περιοδικά ποικίλης ύλης. Διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Δ. Αμνηστίας.