Ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με δυσοίωνες προβλέψεις για το ανθρώπινο είδος και πολλοί χαρακτηρίζουν την εποχή μας ως μεταβατική. Σηματοδοτεί για σημαντική μερίδα σκεπτόμενων ατόμων την μετάβαση στον “ψηφιακό μεσαίωνα”. Άραγε υπάρχει βάση σε τέτοιου είδους σκέψη;Αναφορικά με την ολοένα και επικρατέστερη νοοτροπία και αλλαγή του τρόπου αντίληψης της πραγματικότητας,ενδεχομένως ισχύει σε μεγάλο βαθμό. Οι αριθμοί σταδιακά απολαμβάνουν κυρίαρχο ρόλο στην ζωή μας,η βαθμολόγηση και ποσοτική αξιολόγηση,από εργαλείο ανάλυσης και κατανόησης,μετατρέπεται σε απόλυτο κριτήριο αυτοπραγμάτωσης.
Ας αναλογιστούμε πως αντιλαμβάνονται οι γύρω μας σήμερα την επιτυχία,την αποδοχή και επιβεβαίωση:μετράμε πόσους φίλους έχουμε στο Facebook (και παλιότερα στο MySpace) για να ικανοποιήσουμε το κοινωνικό μας εγώ,πόσους μας ακολουθούν στο Twitter,τα έσοδα που έχει μια επιχείρηση καθορίζουν αποκλειστικά την επιτυχία και βιωσιμότητά της,οι απαντήσεις των ερωτώμενων σε δημοσκοπήσεις καθορίζουν τάσεις και το ίδιο το μέλλον,τον βαθμό και τη θέση που λαμβάνουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε σχέση με την καταλληλότητά τους και την ποιότητά τους ως επιλογή. Αν μια ταινία παίρνει καλό βαθμό στο www.imdb.com,τότε αξίζει να την δούμε,αλλιώς όχι. Ακολουθούμε την άποψη της πλειοψηφίας,έμμεσα,αλλά με αξιοζήλευτη συνέπεια. Ακόμα και το άρθρο που διαβάζετε,εν μέρει θα κριθεί από τον αριθμό των “likes”και “tweets”και ίσως σε βάρος και του ίδιου του μηνύματος που φιλοδοξεί να μεταφέρει.
Ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό:οι σχολικές και φοιτητικές εργασίες γράφονται με σημεία αναφοράς τα πιο δημοφιλή αποτελέσματα μηχανών αναζήτησης όπως το Google,η Wikipedia αποτελεί πιο συνήθη πηγή πληροφόρησης από την Britannica,μας ενδιαφέρουν όπως και παλιότερα οι λίστες με τα best seller,τα Billboard charts αλλά πλέον υπάρχουν TOP λίστες για οτιδήποτε:οι 100 πιο sexy γυναίκες,οι 20 πιο ακριβοπληρωμένοι αθλητές,τα 50 γρηγορότερα αυτοκίνητα.
Ίσως αποτελεί εγγενή ανάγκη του ανθρώπινου νού να εξωραΐσει την εικόνα ενός χαοτικού,μη ντετερμινιστικού σύμπαντος με αριθμούς,που δίνουν την ψευδαίσθηση της συνέχειας,της αιτιότητας και της προβλεψιμότητας. Αν κάποιος ή κάτι είναι ψηλά σε μια λίστα,δεν μπορεί να κάνουν όλοι λάθος,αντικειμενικά θα αξίζει.
Υπάρχουν βέβαια στιγμές άγχους και αμφιβολίας σχετικά με την ορθότητα της θεωρίας:
- Τι γίνεται αν δεν έχετε και τόσους φίλους στο Facebook;Αξίζετε λιγότερο ως κοινωνικό ον;
- Αν κάποιος συγγραφέας λάβει ένα γράμμα από αναγνώστη του όπου τον ευχαριστεί γιατί το τελευταίο του βιβλίο τον βοήθησε να ξεπεράσει τον χαμό της κόρης του …αυτό πως προσδιορίζεται ποσοτικά;
- Αν σύμφωνα με τους αλγορίθμους μιας επιχείρησης,κάποιος υφιστάμενος σκοράρει 65% στο επικοινωνιακό χάρισμα,20% στην ευχάριστη διάθεση,90% στην παραγωγικότητα και μόλις 50% στην ευελιξία,πως ακριβώς προκύπτουν τουλάχιστον οι μισοί από τους προαναφερθέντες αριθμούς ως εργαλεία αξιολόγησης;
- Μια online κοινότητα (forum) είναι πιο επιτυχημένη με 100 χιλιάδες εγγεγγραμμένους χρήστες όπου δεν ξαναπάτησαν το πόδι τους,ή με 100 χρήστες όπου πλέον γνωρίζονται και με τα μικρά τους ονόματα και αν είναι δυνατόν συναντιούνται και στην πραγματική τους ζωή;
Και για να το αποτυπώσουμε στη γλώσσα των ημερών:τώρα που και επίσημα το έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε,ο δείκτης ευτυχίας των πολιτών αυξήθηκε;Και γιατί ακριβώς υπάρχει ποσοτικός δείκτης ευτυχίας;
Η επιστήμη της πληροφορικής λειτούργησε ευεργετικά προς την συγκέντρωση,αποθήκευση,ανάλυση και αξιοποίηση ποσοτικών δεδομένων,αλλά με κόστος την αλλαγή τρόπου σκέψης μας,την μετατόπιση του κέντρου βάρους από ποιοτικές διεργασίες και ικανότητες (όπως σοφία,ευθυκρισία και εμπειρία) προς πιο ποσοτικές.
Καταλήγοντας,η φράση “Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ,ἀλλ᾿ ἐν τῷ εὖ τὸ πολύ”θα πρέπει ίσως να μας προβληματίσει,και όχι μόνο αναφορικά με την διάκριση ανάμεσα στο έχειν και στο είναι αλλά και αναφορικά με τον τρόπο αντίληψης και αξιολόγησης της πραγματικότητας.
Πηγές:“In a Data-Heavy Society,Being Defined by the Numbers“,Alina Tugend,page B5 New York Times,April 23,2011. Tο αρχικό άρθρο μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε στην “Κυριακάτικη Ε”,15 Μαΐου 2011.
Ο Νίκος Παρτσαλάς είναι διαχειριστής συστημάτων πληροφορικής με σπουδές στα μαθηματικά και εξειδίκευση σε συντονισμό και διαχείριση διαδικτυακών κοινοτήτων και ιστοχώρων.
