Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης,που συμπαρέσυρε κραταιούς παγκόσμιους τραπεζικούς οργανισμούς και έθεσε αμείλικτα ερωτήματα για τα όρια στην επιδίωξη κέρδους από αυτούς,τα ζητήματα παραμένουν ανοιχτά και φλέγοντα. Και αυτό φάνηκε με τρόπο θορυβώδη στις 14 Μαρτίου. Ηταν η μέρα που ο Γκρεγκ Σμιθ,εκτελεστικός διευθυντής και επικεφαλής των δραστηριοτήτων της Goldman Sachs σε μετοχικά παράγωγα στην Ευρώπη,τη Μ. Ανατολή και την Αφρική,εγκατέλειψε θριαμβευτικά τη θέση του,δημοσιεύοντας την παραίτησή του στους New York Times. Στο κείμενό του χαρακτήρισε τον χρηματοπιστωτικό κολοσσό “ένα τοξικό μέρος,όπου οι διευθυντές αποκαλούν τους πελάτες τους ‘μαριονέτες’και τους αντιμετωπίζουν ως τέτοιους”. Επιπλέον,χρησιμοποιώντας αιχμηρό χιούμορ,επισήμανε τα εξής:“Εάν φέρνεις αρκετά χρήματα στην Goldman (και δεν είσαι επί του παρόντος ο δολοφόνος με τον διπλό πέλεκυ),θα προαχθείς σε θέση ισχύος”.
Φάουστ
Κατά τους αναλυτές,η “κατάθεση”του Γκρεγκ Σμιθ κρούει τον κώδωνα όχι μόνον για την Goldman αλλά και για τους χρηματοπιστωτικούς και επενδυτικούς ομίλους συλλήβδην. Κεκλεισμένων των θυρών και μεταξύ των υψηλόβαθμων στελεχών τους,η συζήτηση διεξάγεται εδώ και πολλά χρόνια γύρω από το ερώτημα “το να κερδίζεις είναι καλό,αλλά το να κερδίζεις περισσότερα είναι καλύτερο ακόμα και εις βάρος των πελατών σου;”. Συνάδελφοι του Γκρεγκ Σμιθ,μιλώντας στον Guardian,δεν έκρυψαν ότι είχαν βρεθεί σε αντίστοιχη με αυτόν θέση. “Μοιάζει με την ιστορία του Φάουστ”,εξομολογείται ένας από αυτούς. “Πουλάς την ψυχή σου στον διάβολο,στους ζάπλουτους του κόσμου. Σε ενδιαφέρει να κερδίσεις εσύ και όχι τόσο ο πελάτης,καταβροχθίζεις μικρότερους διαχειριστές κεφαλαίων από εσένα και κάποια στιγμή πιθανώς και το αφεντικό σου να κάνει το ίδιο για σένα. Αρχικά δεν με πείραζε,αλλά έφτασα κάποτε στα όριά μου”.
Μιλώντας στο Reuters,ο Μπάρνεϊ Φρανκ,μέλος του Κογκρέσου και ένας από τους εμπνευστές του νόμου Ντοντ –Φρανκ για τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού κλάδου στις ΗΠΑ,είπε πως το κείμενο του Γκρεγκ Σμιθ θα επηρεάσει τα πλείστα τις τράπεζες,οι οποίες ανθίστανται στις αλλαγές. “Εναπόκειται στην Goldman Sachs να αποδείξει πως ό,τι κάνει ωφελεί τους πελάτες της και την ευρύτερη οικονομία”.
Πίσω στις ρίζες
Τι ήταν,όμως,αυτό,που ενόχλησε τόσο πολύ τον Γκρεγκ Σμιθ και μετά δώδεκα χρόνια στον επενδυτικό όμιλο οδηγήθηκε σε παραίτηση;Γιατί η συνείδησή του δεν τον άφηνε πλέον να βλέπει τους πελάτες του στα μάτια,όπως αποκαλύπτει ο ίδιος;Οι βασικές αρχές της Goldman,τις οποίες ασπαζόταν και διακήρυττε,όταν εξέταζε και προσλάμβανε νέους συναδέλφους του από τη δεξαμενή των αμερικανικών πανεπιστημίων,δεν τηρούνταν πια. “Η Goldman Sachs συνιστά ένα τόσο δομικό στοιχείο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος,ώστε δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ως έχει”,παρατηρεί στο κείμενό του.
Κάνοντας μία αναδρομή,προσθέτει:“Οσο κι αν είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς,κομβικό συστατικό της επιτυχίας της τράπεζας ήταν πάντα η φιλοσοφία της για τη σημασία της ομαδικής εργασίας,την ακεραιότητα,το πνεύμα της σεμνότητας και το να κάνουμε κάθε φορά το σωστό για τους πελάτες μας. Από μέρους μου αισθανόμουν υπερήφανος να τους συμβουλεύω,με στόχο να πράττουν ό,τι θεωρούσα ορθό για εκείνους,ακόμα και αν αυτό σήμαινε λιγότερα έσοδα για την τράπεζα”.
Ωστόσο,η προσέγγιση αυτή καθίστατο ολοένα και λιγότερο αποδεκτή από την Goldman –είχε έρθει η ώρα να αποχωρήσω πια». Η κατακλείδα της παραίτησής του είναι μία έκκληση προς την Goldman να θέσει και πάλι τον πελάτη στο επίκεντρο,να ξεριζώσει τα ηθικά χρεοκοπημένα στελέχη της ανεξαρτήτως του πόσα έσοδα της εξασφαλίζουν και να επιστρέψει στις θεμελιώδεις της αξίες. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 2009 το περιοδικό Rolling Stone σε άρθρο του είχε χαρακτηρίσει την Goldman “γιγαντιαίο καλαμάρι –βρικόλακα”,ενώ το 2010 είχε κατηγορηθεί από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ για εξαπάτηση πελατών. Επί του παρόντος,εμπλέκεται σε μείζον σκάνδαλο συναλλαγών με τη χρήση απόρρητης πληροφόρησης.
Προσωπική πινελιά
Πέραν του ευρύτερου αντίκτυπου που έχει η παραίτηση του Γκρεγκ Σμιθ,υπάρχει και ένα προσωπικό στοιχείο. Αυτό έχει να κάνει με το ότι ίσως ενδόμυχα όλοι και όλες μας θα θέλαμε να τον μιμηθούμε. Να εγκαταλείψουμε,δηλαδή,εξίσου ηχηρά και θαρραλέα μία δουλειά,η οποία πια απέχει πόρρω των προσδοκιών μας. Toυλάχιστον αυτήν την εξήγηση δίνει ο Ιρλανδός κωμικός Κολμ Ο’ Ρέιγκαν σε σχόλιό του στο BBC. Και προσθέτει με τον πρέποντα κυνισμό ενός ανθρώπου που υπηρετεί την καυστική σάτιρα:“Οταν κατακαθήσει ο κουρνιαχτός από την παραίτηση,η Goldman θα προχωρήσει και ο Γκρεγκ Σμιθ θα κάνει το ίδιο,κλείνοντας συμφωνία για να γράψει βιβλίο στο οποίο θα περιγράφει τον βίο και την πολιτεία του στην τράπεζα”. Τελικώς,έτσι έγινε· και όσον αφορά την Goldman και όσον αφορά το βιβλίο.
Ακαριαία αντίδραση
Στην εκ των ένδον επίθεση η Goldman Sachs αντέδρασε ακαριαία,απευθυνόμενη στους υπαλλήλους και τα στελέχη της με επιστολή του επικεφαλής της,Λόιντ Μπλάνκφαϊν,και του γενικού διευθυντή της,Γκάρι Κον. Αμφότεροι επικαλέστηκαν ενδελεχή έρευνα,η οποία διεξήχθη με τη συμμετοχή των εργαζομένων της Goldman,σχετικά με τις μεθόδους λειτουργίας της και τις σχέσεις της με τους πελάτες της. Στην πλειονότητά τους οι ερωτηθέντες (ποσοστό 89%) επισήμαναν πως ο χρηματοπιστωτικός κολοσσός προσφέρει υποδειγματικές υπηρεσίες. Με ιδιαίτερη έμφαση οι Μπλάνκφαϊν και Κον ανέφεραν στην επιστολή την αντίθεσή τους προς τις απόψεις του Γκρεγκ Σμιθ,προσθέτοντας πως “δεν είναι αντιπροσωπευτικές του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε την τράπεζά μας. Από τη δική μας οπτική γωνία,είμαστε επιτυχημένοι μόνο εάν οι πελάτες μας είναι εξίσου επιτυχημένοι”.
Γεννημένος στο Γιοχάνεσμπουργκ με λιθουανικές και εβραϊκές ρίζες,ο Γκρεγκ Σμιθ εξασφάλισε πλήρη υποτροφία για να σπουδάσει Οικονομικά στο Στάνφορντ,από όπου αποφοίτησε το 2001. Αρχικά εργάστηκε στα γραφεία της Goldman στη Νέα Υόρκη και κατόπιν μεταπήδησε στο Λονδίνο. Αρκετοί άνθρωποι της Goldman θεωρούν τον Γκρεγκ Σμιθ έναν εξοργισμένο εργαζόμενο,ο οποίος απλώς έφυγε επειδή δεν προήχθη και οι πωλήσεις των επενδυτικών προϊόντων του δεν ήταν ικανοποιητικές. Οσοι διατηρούν φιλικές σχέσεις μαζί του έχουν να πουν μόνο καλά λόγια γι’ αυτόν,για την εργατικότητά του,τη φιλαλήθεια και τη σεμνότητά του. “Η αλήθεια έχει ύψιστη σημασία γι’ αυτόν”,λέει ο φίλος του και ιδρυτής των επενδυτικών κεφαλαίων Durban Capital,Ντέιβιντ Μπέρμαν. “Ποτέ δεν μου φάνηκε το στερεότυπο της Goldman,δηλαδή ένας επιθετικός άνθρωπος. Δεν νομίζω πως έχει άλλα κίνητρα”. Η δημόσια κατάθεση των απόψεών του δεν είναι κάτι νέο για τον Γκρεγκ Σμιθ. Λίγο προτού αποφοιτήσει από το Στάνφορντ,είχε δημοσιεύσει στην τοπική εφημερίδα The Stanford Daily ένα άρθρο του σχετικά με τις δυσκολίες εγκλιματισμού του στις ΗΠΑ και προσαρμογής του στην αμερικανική γλωσσική ιδιαιτερότητα.
Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή,7.4.2012
Η Κατερίνα Καπερναράκου είναι δημοσιογράφος,παρακολουθεί το διεθνές οικονομικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα “Καθημερινή”. Διατηρεί εβδομαδαιαία σαββατιάτικη στήλη με τα πρόσωπα της εβδομάδας. Εχει εργαστεί ως παραγωγός και δημοσιογράφος σε ιδιωτικούς και κρατικούς Ρ/Σ και την Ελληνική Υπηρεσία του BBC. Συνεργάζεται με οικονομικά έντυπα και περιοδικά ποικίλης ύλης. Διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Δ. Αμνηστίας.