Οι αναλύσεις θα ακολουθήσουν. Οι συνέπειες θα μελετηθούν. Τα αποτελέσματα θα μετρηθούν. Αυτά αργότερα. Σήμερα,τώρα,μόνο μερικές σκέψεις. Σκόρπιες,όπως και η χώρα,στην οποία κατοικούμε – χύμα.
Κάποτε,οι εφημερίδες αποτελούσαν πηγή ενημέρωσης. Και οι δημοσιογράφοι ήταν προσεκτικοί και σοβαροί,εργατικοί και επίμονοι. Τα κείμενά τους ήταν δουλεμένα,οι έρευνές τους διεισδυτικές,τα σχόλιά τους ευθύβολα. Μιλούσαν κατευθείαν με τις «πηγές» τους,όχι μέσω εταιρειών «PR»,ούτε καν μέσω γραφείων Τύπου. Παρέα τους ήταν το χαρτί,ύστερα η γραφομηχανή,μετά το πληκτρολόγιο – ουδεμία διαφορά. Άκουγαν,έβλεπαν,έψαχναν,έβρισκαν,σκέφτονταν,ανέλυαν,συνέθεταν,έγραφαν. Δεν κάθονταν. Δεν αντέγραφαν. Δεν ησύχαζαν. Κυνηγούσαν την είδηση,όχι (ακόμη) ένα… γραφείο Τύπου. Έσπαγαν το κεφάλι τους,για να κατεβάσουν ιδέες δημιουργικές,δε συναγωνίζονταν,για να εφεύρουν (και να υλοποιήσουν) τις περισσότερες σύνθετες λέξεις με δεύτερο συνθετικό τον όρο «μισθός» – επιμίσθιο,αργομισθία κ.ο.κ. Συνεργάζονταν ακόμη και το… διάβολο,για να ανακαλύψουν την αλήθεια,αλλά ούτε που διανοούνταν να γίνουν ομοτράπεζοι με την εξουσία – εκτελεστική ή εκδοτική.
Το κλείσιμο της καθημερινής έκδοσης της εφημερίδας «Το Βήμα» μόνο η αφορμή είναι για αυτές τις σκέψεις. Εξάλλου,ούτε πρωτότυπες είναι,ούτε… δικές μου. Τις κάνουν πράξη,εδώ και δεκαετίες,έντυπα που και μόνο η αναφορά του τίτλου τους εμπνέει κύρος και αξιοπιστία.
Αλλά ξέχασα. Εδώ είναι Ελλάδα. Όπου οι αναγνώστες είναι Έλληνες – ιδιαίτερη,ξεχωριστή… «φυλή» αναγνωστών»! «δε θέλουν μεγάλα κείμενα» – συγγνώμη Economist. «Δεν… πάνε το μεγάλο σχήμα» (και πού να συντηρείς,τώρα,ακριβά πιεστήρια για μεγάλο σχήμα) – συγγνώμη New Υork Times και Frankfurter Allgemeine. «Δεν αντιλαμβάνονται την έννοια των εβδομαδιαίων (όχι κυριακάτικων) εφημερίδων» – συγγνώμη Zeit. «Δε διαβάζουν εβδομαδιαία ειδησεογραφικά περιοδικά» – συγγνώμη Spiegel και Time. «Δεν πολυνοιάζονται για την αισθητική» – συγγνώμη Guardian και Berliner Zeitung.
Κι όμως,κάποτε,και οι Έλληνες αναγνώστες διάβαζαν,σκέφτονταν,σχολίαζαν,έκριναν. Αγόραζαν κείμενα. Κείμενα και φωτογραφίες. Ιδέες και εικόνες. Όχι CD,ούτε DVD,ούτε σαμπουάν,ούτε… άιλαϊνερ! Ότι,εδώ και χρόνια,απλά… βαρέθηκαν να διαβάζουν παντού το ίδιο «κείμενο» σε όλες τις εκδόσεις του («δελτίο Τύπου»),κανείς δε λέει να το παραδεχτεί (δημόσια). Ότι σιχάθηκαν να διαβάζουν «κείμενα» άνευρα,ανάλατα,εμποτισμένα με κομματικό χρώμα,υπέρμετρη κενότητα και μπόλικη προκατάληψη,ουδείς (υποτίθεται ότι) διανοείται να το σκεφτεί καν – πόσο μάλλον να σταματήσει να το κάνει! Ότι,αν ένας αναγνώστης… τρυπώσει και παραμείνει μέρες ολόκληρες μέσα σε ένα δημοσιογραφικό γραφείο,ούτε μία φορά δε θα ακούσει να μιλούν για… τον ίδιον,γι’ αυτόν,τον αναγνώστη,τον άνθρωπο,που καλείται να προτιμήσει,να βάλει το χέρι στην τσέπη και να πληρώσει ένα προϊόν,παρά θα πλήξει,ακούγοντας διαρκώς για συντάξεις,ωράρια,«κυριακάτικα»,εργοδοσίες,παρατάξεις,συνελεύσεις,κινητοποιήσεις,απαρτίες,απεργίες,κανείς δεν το συζητά – για να το λογαριάζει… ούτε λόγος!
Κι όμως,εκτός της… περιβόητης «ελληνικής πραγματικότητας»,οι καλές εφημερίδες πάνε καλά – είτε στο χαρτί (ακόμη),είτε στο διαδίκτυο. Επειδή η ανάγκη για ενημέρωση δεν εξαρτάται από το μέσο – όταν διψάς,δεν εξαρτάς την ικανοποίηση της ανάγκης σου αυτής από το… στιλ του ποτηριού ή το χρώμα του γυαλιού! Και επειδή η δημοσιογραφία δεν έχει βαλτώσει,αντίθετα εξελίσσεται μαζί με την κοινωνία – και την τεχνολογία. Κρατάει τη δεοντολογία,την αμεροληψία και την έμπνευση και ενστερνίζεται το σύγχρονο,το καινοτόμο,το επαναστατικό. Εμμένει στην αποτύπωση,την εξακρίβωση,τη διασταύρωση και… αρπάζει και την κάμερα,χρησιμοποιεί το twitter,δοκιμάζει το mobile! Από το χαρτί στα εικονοστοιχεία,από τον δημοσιογράφο με το… μπικ στο γραφείο από φορμάικα,στον παραγωγό κειμένου και εικόνας στο δρόμο,από την πολύωρη εμφάνιση και εκτύπωση των «αρνητικών» στη διαμεταγωγή έτοιμου υλικού σχεδόν ταυτόχρονα με τη γέννηση της είδησης. Αλλά και από το κυνήγι για το «αποκλειστικό» στην εμβάθυνση,από τις ξερές ειδήσεις στις ουσιώδεις αναλύσεις. Από το χτες,στο αύριο! Και από το σεβασμό του αναγνώστη,στο σεβασμό του αναγνώστη!
Ο Παναγιώτης Ανδριανέσης είναι δημοσιογράφος. Υπήρξε δημιουργός και αρχισυντάκτης του e-working της εφημερίδας ‘Ναυτεμπορική’.
